Gaat de knop nu om?
[…]
Juíst nu is het moment voor verandering. «We zaten al in een periode van enorme turbulentie, omdat we – gelukkig – beseffen dat we tegen een klimaatcrisis aanzitten. [...] Elke keer doemt de vraag op of de wal het schip nu gaat keren. Uit de ecologische theorie weet ik dat er dan momentum ontstaat voor nieuwe dingen», antwoordde Louise Vet, hoogleraar ecologie aan de Wageningen Universiteit toen NRC haar vroeg waarom we juist nu een kans hebben om het goed te doen. «Corona kwam daar nog eens bovenop. Mensen worden door elkaar geschud en kijken daardoor misschien met andere ogen naar het systeem zoals we dat hadden. Dit is een beter moment voor reflectie dan wanneer we druk bezig zijn met al onze dagelijkse dingetjes. Ik zou zeggen: pak het moment om de wereld opnieuw vorm te geven zodat die beter in elkaar komt te zitten. Gebruik daarvoor de miljarden die nu vrijwel zonder voorwaarden worden uitgedeeld.»
Het Planbureau voor de Leefomgeving zei iets vergelijkbaars in een rapport over duurzame eetpatronen (minder vlees!), dat in juli uitkwam: ‘Levensgebeurtenissen – zoals een verhuizing, een zwangerschap of het veranderen van baan – zijn gebeurtenissen die bestaande routines openbreken. Hierdoor staan consumenten meer dan anders open voor verandering in hun gedrag. Levensgebeurtenissen vormen dan ook windows of opportunity.’ Ammehoela als deze coronacrisis niet zo’n levensgebeurtenis mag heten. Dít is onze window of opportunity.
DRIEDUBBELE CRISIS
Je kunt je afvragen of we de ene crisis überhaupt kunnen oplossen zonder de andere ook aan te pakken. De Italiaans-Amerikaanse superster-econoom Mariana Mazzucato beschrijft in het artikel Capitalism’s Triple Crisis de drie crises waar we momenteel met de neus op worden gedrukt: de coronacrisis, de klimaatcrisis en een economische crisis. Zij stelt dat we ze alle drie tegelijkertijd moeten aanpakken, «anders lossen we problemen op de ene plek op terwijl we op een andere nieuwe veroorzaken». Die les hebben we een paar jaar geleden al geleerd: «Dat is wat er gebeurde bij de financiële crisis in 2008. Beleidsmakers overspoelden de wereld met geld zonder daarbij te kijken naar goede investeringsopties. Het resultaat: het geld kwam weer terecht in de financiele sector die slecht functioneerde (en dat nog altijd doet).» We hebben nu een kans om het allemaal anders te gaan doen. Mazzucato concludeert: «Doen we dat niet, dan hebben we geen schijn van kans ten opzichte van de derde crisis – een steeds meer onbewoonbare planeet – en alle kleine crises die deze de komende jaren en decennia met zich meebrengt.»
«Virussen vormen de allergrootste bedreiging van een voortdurende dominantie van de mens over de aarde», zei de Nobelprijswinnende bioloog Joshua Lederberg ooit. Uit Amerikaans onderzoek bleek dat een kwart van alle overlijdensgevallen wereldwijd wordt veroorzaakt door een besmettelijke ziekte, en dat van al die besmettelijke ziekten bijna 60 procent in de categorie zoönose valt – dit zijn virussen die tussen mens en
dier kunnen overspringen, zoals het coronavirus maar bijvoorbeeld ook hiv en ebola. De meeste van deze zoönosen komen oorspronkelijk bij wilde dieren vandaan. Ander onderzoek wees uit dat bijna de helft van al deze zoönosen door ons eigen toedoen zijn weg naar mensen vond: door de jacht, door bijvoorbeeld voor de landbouw in te hakken op ongerepte natuur en door de manier waarop we dieren houden voor onze consumptie. Met andere woorden: als we de manier waarop we met de natuur omgaan niet veranderen, staat er zo weer een nieuwe pandemie op de stoep.
[…]
Verschenen in Marie Claire, november 2020
